Επιθυμία για παιδί: τι κρύβεται πίσω από αυτή την επιθυμία;
Δεν είναι λίγες οι φορές, που οι γυναίκες επισκέπτονται κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας για να διαχειριστούν το άγχος ή την εσωτερική πίεση που αναβιώνεται κατά την έκφραση της επιθυμίας ενός παιδιού (Papaligoura, Papadatou, & Bellali, 2012). Η επιθυμία για ένα παιδί δεν περιγράφεται ως κύριο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας μίας γυναίκας, αλλά περιγράφεται κυρίως ως μία διεργασία, η οποία μεταλλάσσεται ανάλογα με την περίοδο έκφρασης, ανάλογα με τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν και με τις ειδικές περιστάσεις που μπορεί να περιορίζουν είτε γενετικά, είτε κληρονομικά, είτε συναισθηματικά την διαδικασία της γονιμοποίησης. Κατά καιρούς έχουν διεξαχθεί έρευνες από ψυχιάτρους, ψυχολόγους και κοινωνικούς ερευνητές τι μπορεί να κρύβεται πίσω από την επιθυμία για παιδί, τι σημαίνει αυτό για μία γυναίκα και πως επηρεάζει την ζωή της.
Μέσα από διάφορες έρευνες, λοιπόν, που έλαβαν μέρος, όπως προανέφερα από ειδικούς ερευνητές ψυχικής υγείας, με αντικείμενο το κίνητρο της γυναίκας να γίνει μητέρα και πως αυτό επηρεάζει την όλη διαδικασία της εγκυμοσύνης, αναδύθηκαν 4 κατηγορίες γυναικών , στις οποίες η επιθυμία για παιδί αναδύεται από διαφορετική πηγή ασυνείδητων και συνειδητών φαντασιώσεων και κινήτρων. Οι κατηγορίες είναι οι εξής:
- Επιθυμία όταν η ηλικία είναι οριακή.
Η έννοια της επιθυμίας για παιδί έκανε την εμφάνιση της, όταν η μέθοδος της αντισύλληψης έγινε ευρέως γνωστή και συχνή τον 20ο αιώνα, όπου και η επιθυμία για παιδί βρισκόταν στην κυριότητα και στην επιλογή του ίδιου του ζευγαριού ή ακόμα και μόνο της γυναίκας. Πριν την εμφάνιση της αντισύλληψής, ο ερχομός μίας νέας ζωής ήταν αναπόφευκτο αποτέλεσμα από την στιγμή έναρξης μίας σχέσης ανάμεσα σε έναν άντρα και μία γυναίκα. Οπότε όταν η γυναίκα ή το ζευγάρι αποφασίζει να «φρενάρει» τον ερχομό ενός παιδιού, εξαιτίας κοινωνικών, επαγγελματικών ή και άλλων προσωπικών υποχρεώσεων, η επιθυμία για παιδί έρχεται και εντείνεται στην γυναίκα όταν τα χρονικά όρια για μία εύκολη σύλληψη και εγκυμοσύνη αρχίζουν και στενεύουν. Τα χρονικά όρια εξαρτώνται κυρίως από την οικογενειακή κουλτούρα που υπάρχει στο περιβάλλον του ζευγαριού, από την πίεση του οικογενειακού κύκλου (γονείς, παππούδες, συγγενείς) και από τα προσωπικά παιδικά βιώματα που είχε ο άντρας και η γυναίκα μέσα στην ίδια τους οικογένεια. Η σημαντικότητα που δίνει η γυναίκα στα χρονικά όρια και στην κουλτούρα, που αναφέραμε προηγουμένως επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο έκφρασης της επιθυμίας για παιδί. Συνήθως η επιθυμία που προκύπτει από την χρονική πίεση, συνοδεύεται από άγχος και στρές, και η γυναίκα δεν μπορεί να προδώσει στην διαδικασία της εγκυμοσύνης την απαραίτητη χαρά της δημιουργίας μίας νέας ζωής, ενός νέου πλάνου και νέων προσδοκιών για το μέλλον όλης της οικογένειας.
- «Γεννήθηκα Μητέρα», «Από πάντα φανταζόμουν τον εαυτό μου να είμαι μητέρα»
Αρκετές γυναίκες θα αναφέρουν ότι ήδη από τα παιδικά τους χρόνια φαντάζονταν τον εαυτό τους να είναι μητέρες και να παρέχουν με πολύ στοργικό τρόπο την αγάπη τους και την φροντίδα τους στα παιδιά τους, ή άλλες θα αναφέρουν ότι είχαν πάντα αδυναμία στα μωρά και παρουσίαζαν ιδιαίτερα καλή επικοινωνία και σχέση με τα μικρά παιδιά. Αυτές οι γυναίκες έχουν συνδέσει άρρηκτα την μητρότητα με την ολοκλήρωση και παγίωση της ταυτότητα ς τους (Lalos, Jacobsson, Lalos, & von Schoultz, 1985). Θεωρούν ότι η μητρότητα είναι αυτή που υπογράφει τον ρόλο της γυναίκας και συγκεκριμένα τον δικό τους ρόλο. Πίσω από αυτήν την επιθυμία για παιδί εντοπίζεται η λανθάνουσα επιθυμία ολοκλήρωσης της εικόνας του εαυτού, έτσι όπως τον είχε πλάσει το υποσυνείδητο τους από την παιδική ήδη ηλικία. Για τις γυναίκες αυτές η μητρότητα αποτελεί ορόσημο για την ολοκλήρωση της δημιουργίας της θηλυκής ταυτότητας τους και αποτελεί αυτοσκοπός βίου (Miller,1994).
- Αναβίωση παλαιών οικογενειακών δεσμών.
Οι Brazelton και Cramer (2009) υποστηρίζουν ότι η επιθυμία μίας γυναίκας να αποκτήσει παιδί σηματοδοτεί την επιθυμία να ταυτιστεί με την μητέρα της τα πρώτα χρόνια της ζωής της, εκπληρώνοντας έτσι τις ναρκισσιστικές της ανάγκες και να αναβιώσει ξανά παλαιότερους οικογενειακούς δεσμούς (Brazelton, Cramer, 2009).
Με τον όρο ναρκισσιστικές ανάγκες εννοούμε την επιθυμία διατήρησης μίας εξιδανικευμένης εικόνας του εαυτού ως πλήρους και παντοδύναμου ανθρώπου, όσο παντοδύναμη φαντάζει η όψη της μητέρας μπροστά στα μάτια ενός βρέφους που αναζητά εμμονικά την βλεμματική της επαφή, την αποδοχή της, την αγκαλιά και την ζεστασιά της (Wager, 2000). Επιπλέον προσθέτουν, ότι οι γυναίκες μέσα από τον ρόλο της μητρότητας μπορούν να καθρευτιστούν με την δικιά τους μητέρα και να αναβιώσουν ξανά στενούς οικογενειακούς δεσμούς , που αποτέλεσαν αφορμή για την δημιουργία της οικογένειας, συνοδευόμενη από όμορφες νοσταλγικές παιδικές αναμνήσεις. Στην τελευταία εκδοχή επιθυμίας για παιδί μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι στο παιδί εντοπίζονται συχνά κοινά χαρακτηριστικά και όμοιες συμπεριφορές με τους ανθρώπους που ήταν ιδιαίτερα σημαντικοί στην ζωή της μητέρας στο παρελθόν, για να διαδραματιστούν ξανά παλιές σχέσεις (Brazelton, Cramer, 2009).
- Επιθυμία Εγκυμοσύνης
Αρχικά να προσδιορίσουμε ότι η επιθυμία για παιδί δεν συμπίπτει πάντοτε με την επιθυμία για εγκυμοσύνη. Από τότε που η γυναικά επιλέγει να διανύσει μία ηθελημένη περίοδο στειρότητας, λόγω των ευρέως διαδεδομένων μεθόδων της αντισύλληψης, έρχεται αντιμέτωπη με συναισθήματα ανασφάλειας και φόβου, αν τελικά είναι ικανή να αναπαραχθεί και να φιλοξενήσει με ασφάλεια για εννέα μήνες μία νέα ζωή. Η Dr. Monique Bydlowski ψυχαναλύτρια- ψυχίατρος στην μαιευτική κλινική του Παρισιού αναφέρει χαρακτηριστικά «Ξαφνιαζόμαστε συχνά όταν στις αιτήσεις για διακοπή της εγκυμοσύνης, έχουμε να κάνουμε με νεαρές γυναίκες καλά πληροφορημένες για την αντισύλληψη που είχαν όλες τις λογικές αιτίες να μην μείνουν έγκυες» Με άλλα λόγια, λοιπόν, προσπαθούν να επιβεβαιώσουν με αυτόν τον τρόπο την ικανότητα τους αναπαραγωγής και τεκνοποίησης (Miller,1994).
Όλες τις παραπάνω καταστάσεις τις συναντάμε συχνά σε αναφορές από κλινικούς ψυχολόγους, με σκοπό να τις κατανοήσουμε, να τις επεξεργαστούμε και όχι να τις κρίνουμε ή να τις αποδώσουμε κάποια διάγνωση (Papaligoura,& Papagounos, 1996). Πέρα από τις παραπάνω κατηγοριοποιήσεις που αναφέραμε για το τι μπορεί να σημαίνει η επιθυμία για παιδί σε μία γυναίκα, υπάρχουν και άλλες αποδόσεις κινήτρων, οι οποίες δεν συναντιούνται τόσο συχνά, όπως για παράδειγμα όταν η επιθυμία για παιδί σημαίνει την επιθυμία για αντικατάσταση ενός χαμένου παιδιού η αγαπημένου προσώπου (θάνατος) με μία νέα ύπαρξη (τεκνοποίηση). Καθώς αναλύουμε την έννοια της επιθυμίας για παιδί, μπορούμε να ανακαλύψουμε ασυνείδητες αναπαραστάσεις και φαντασιώσεις στους γονείς που ενδέχεται να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αλληλεπίδραση μεταξύ των γονέων και των παιδιών (Papaligoura & Papagounos, 1996). Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουν και οι ίδιοι οι γονείς με ποια κίνητρα, φαντασιώσεις και αναπαραστάσεις έχουν φορτώσει την ιδέα, της εγκυμοσύνης, της τεκνοποίησης και της μητρότητας για να μπορέσουν να ελέγξουν με μεγαλύτερη ευκολία τις δύσκολα συναισθηματικές καταστάσεις και να προστατέψουν την οικογένεια τους από τις προσωπικές ανασφάλειες και παρορμήσεις (Papaligoura & Papagounos, 1996).
Βιβλιογραφία
Brazelton, T. B., & Cramer, G. B., (2009). Η πρώτη πρώτη σχέση (Γ. Αμπατζόγλου & Ζ. Παπαληγούρα–Ράλλη, Επ. Εκδ., Χ. Χατζηδημητρίου, Mετ.). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση (Original work published 1991).
Lalos, A., Jacobsson, L., Lalos, O., & von Schoultz, B. (1985). The wish to have a child: A pilot-study of infertile couples. Acta Psychiatrica Scandinavica, 72, 476– 481.
Miller, W. B. (1994). Childbearing motivations, desires, and intentions: A theoretical framework. Genetic, Social and General Psychology Monographs, 120, 223-258.
Papaligoura, Z., & Papagounos, G. (1996) Assisted reproductive technology: Psychological and ethical issues. In S. Nakou & S. Pandelakis (Eds.) The child in the world of tomorrow: the next generation (pp. 79-87). U.K.: Pergamon Press,
Papaligoura, Z., Papadatou, D., & Bellali, T. (2012). The wish for a child. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 30(5), 461-467.
Wager, M. (2000). Childless by choice? Ambivalence and the female identity. Feminism and Psychology, 10(3), 389-395.
Ειρήνη Λάτσιου
Συμβουλευτική Ψυχολόγος,
Σχολική Ψυχολόγος
Ειδικευόμενη σε αναπτυξιακά προβλήματα στην παιδική και εφηβική ηλικία